La cohorte I Aquitanorum Biturigum (cohors I Aquitanorum Biturigum)
Cohorte I Aquitanorum Biturigum (cohors I Aquitanorum Biturigum)
Unité auxiliaire d'environ 600 hommes, servant dans l'armée romaine, dont l'existence nous est connue par un certain nombre d'inscriptions antiques datées de la période comprise entre le troisième quart du Ier s. et la fin du IIe s. ap. J.-C. Selon toute vraisemblance, son nom proviendrait de celui de la cité au sein de laquelle cette cohorte fut levée, donc celle des Bituriges Cubes ou de celle des Bituriges Vivisques. Son nom originel aurait pu être I Aquitanorum Biturigum, si on se fit à sa plus ancienne attestation, sur le diplôme militaire de Sikátor (comitat de Győr-Moson-Sopron, Hongrie), daté de 74 ap. J.-C. (CIL 16, 20).
Constitution de la cohorte
La date précise de la constitution de cette cohorte ne peut pas être déterminée avec précision, cependant la date de sa première attestation et ses lieux de stationnement, fournissent probablement un bon élément de réponse. En effet, le diplôme de Sikátor indique qu'en 74 ap. J.-C., la cohorte I Aquitanorum Biturigum était l'une des composantes de l'armée de Germanie supérieure (CIL 16, 20), alors que celle-ci travaillait à l'annexion des Champs Décumates (72-83 ap. J.-C.). L'absence d'attestation plus ancienne semble indiquer que cette cohorte fut créée spécifiquement pour contribuer à la conquête.
Stationnement en Germanie supérieure
Plusieurs briques portant le cachet de cette cohorte furent découverts au niveau d'Arae Flaviae (Rottweil, Bade-Wurtemberg, Allemagne), fort fondé suite à l'offensive de Cnaeus Pinarius Cornelius Clemens (72-74 ap. J.-C.). Cette cohorte y fut stationnée quelques décennies et quelques-uns de ses 120 cavaliers y laissèrent un autel dédié à Vulcain (FBW-1977-499).
Au début du IIe s. ap. J.-C., cette cohorte fut transférée à Langenhain (Hofheim am Taunus, Hesse, Allemagne) y laissa de nouveau des briques portant son cachet et autres armes marquées de son nom. Elle y demeura au moins jusqu'aux années 180-192 ap. J.-C., comme le prouvent plusieurs dédicaces faites à l'empereur Commode.
Un diplôme militaire découvert à Köngen (Bade-Wurtemberg, Allemagne) et daté de 129 ap. J.-C., témoigne du fait que cette cohorte a pris le nom de I Biturigum ciuium Romanorum, témoignant du fait que ses soldats bénéficièrent de l'octroi de la citoyenneté romaine (AE 1982, 718).
Sources épigraphiques
Diplôme militaire de Köngen (AE 1982, 718 ; RMD-02, 90) IMP(ERATOR) CAESAR DIVI [TRAIANI PARTHICI F(ILIVS) DIVI NERVAE] NEPOS TRAIAN[VS HADRIANVS AVG(VSTVS) PONT(IFEX) MAX(IMVS)] TRIBV(NICIA) POTESTA(TE) XIIII [CO(N)S(VL) III P(ATER) P(ATRIAE)] EQVITIB(VS) ET PEDITIB(VS) QVI M[ILITAVER(VNT) IN ALIS III ET COH(ORTIBVS)] XVI QVAE APPELL(ANTVR) I SCVB(VLORVM) ET [I FLAV(IA) GEMINA ET INDIANA] GALLOR(VM) P(IA) F(IDELIS) ET I GERMAN(ORVM) ET [I FLAVIA DAMASCENOR(VM) |(MILIARIA)] ET I LIGVR(VM) ET HISP(ANORVM) [C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I AQVIT(ANORVM) VETER(ANA) ET I] BITVRIG(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I T[HRACVM C(IVIVM) R(OMANORVM) ET II AVG(VSTA) CYRENAICA ET II] HISP(ANORVM) P(IA) F(IDELIS) ET II R[AETOR(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET III AQVITANOR(VM) ET III DALMATAR(VM)] P(IA) F(IDELIS) ET IIII AQV[ITANOR(VM) ET IIII VINDELICOR(VM) ET V DALMATAR(VM)] ET VII RAETOR(VM) [ET SVNT IN GERMAN(IA) SVPER(IORE) SVB ROSCIO AELIA]NO CELERE [QVINQVE ET VIGINT(I) STIPEND(IIS) EMERIT(IS) DIMISS(IS) HONEST(A) MISSION(E) QVORVM NOMIN(A) SVBSCRIPT(A) SVNT IPSIS LIBER(IS) POSTERISQ(VE) EORVM CIVITAT(EM) DEDIT ET CONVB(IVM) CVM VXORIB(VS) QVAS TVNC HABVISSENT CVM EST CIVITAS IIS DATA AVT SI QVI CAELIB(ES) ESSENT CVM IIS QVAS POSTEA DVXISS(ENT) DVMTAXAT SINGVLI SINGVLAS // IMP(ERATOR) CAES(AR) DIVI TRA[IANI PARTHICI F(ILIVS) DIVI NERVAE] NEPOS TRAIANV[S HADRIANVS AVG(VSTVS) PONTIF(EX) MAX(IMVS)] TR(IBVNICIA) POT(ESTATE) XIIII [CO(N)S(VL) III P(ATER) P(ATRIAE)] EQ(VITIBVS) ET PED(ITIBVS) QVI MILIT[AVER(VNT) IN ALIS III ET COH(ORTIBVS) XVI QVAE] APPELL(ANTVR) I SCVB(VLORVM) ET I F[LAV(IA) GEMINA ET INDIANA GALLOR(VM) P(IA) F(IDELIS) ET I] GERM(ANORVM) C(IVIVM) [R(OMANORVM) ET I FLAVIA DAMASCENOR(VM) |(MILIARIA) ET I LIGVR(VM) ET HISP(ANORVM)] C(IVIVM) R(OMANORVM) E[T I C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I AQVIT(ANORVM) VETER(ANA) ET I BITVRIG(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I THR]AC[VM C(IVIVM) R(OMANORVM) ET II AVG(VSTA) CYRENAICA ET II HISP(ANORVM) P(IA) F(IDELIS) ...
"L'empereur César, fils du divin Traianus, le Parthique, petit-fils du divin Nerva, Traianus Hadrianus, Auguste, grand pontife, 14 fois revêtu de la puissance tribunicienne (1), 3 fois consul, père de la patrie, aux cavaliers et aux fantassins qui ont servi dans les 3 ailes et 16 cohortes que l'on appelle I Scubulorum, I Flavia Gemina, Indiana Gallorum Pia Fidelis, I Germanorum, I Flavia Damascenorum miliaria, I Ligurum et Hispanorum civium Romanorum, I civium Romanorum, I Aquitanorum veterana, I Biturigum civium Romanorum, I Thracum civium Romanorum, II Augusta Cyrenaica, II Hispanorum Pia Fidelis, II Raetorum civium Romanorum, III Aquitanorum, III Dalmatarum Pia Fidelis, IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, et sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Roscius Aelianus Celer, qui ont accompli un service de vingt-cinq années, qui ont été libérés avec le congé honorable, dont les noms sont écrits ci-dessous, à eux-mêmes, à leurs enfants et à leur descendance, (l'empereur) a donné le droit de cité, et le droit de mariage avec les femmes qu'ils pouvaient avoir au moment où le droit de cité leur a été accordé, ou, s'ils étaient célibataires, avec celles qu'ils épouseraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une."
"L'empereur César, fils du divin Traianus, le Parthique, petit-fils du divin Nerva, Traianus Hadrianus, Auguste, grand pontife, 14 fois revêtu de la puissance tribunicienne (1), 3 fois consul, père de la patrie, aux cavaliers et aux fantassins qui ont servi dans les 3 ailes et 16 cohortes que l'on appelle I Scubulorum, I Flavia Gemina, Indiana Gallorum Pia Fidelis, I Germanorum, I Flavia Damascenorum miliaria, I Ligurum et Hispanorum civium Romanorum, I civium Romanorum, I Aquitanorum veterana, I Biturigum civium Romanorum, I Thracum civium Romanorum, II Augusta Cyrenaica, II Hispanorum Pia Fidelis, [?]."
(1) Hadrien fut détenteur de sa 14e puissance tribunicienne entre le 11 août 129 et le 10 août 130 ap. J.-C.
Inscription de Ladenburg (AE 2018, 1216) ...]VS MAGN[? MILES(?) C]OH(ORTIS?) I BITVR[IGVM ?... C]ORNICEN [?...] STI(PENDII) AN(NORVM) XXV [?...]ASTIA[...
"[?] Magn[?], militaire dans la cohorte I Biturigum [?], sonneur de cor, [?], 25 années de service, [?]."
Inscription de Langenhain (Hofheim am Taunus) (CIL 13, 7436 ; AE 1893, 38 ; 1900, 211 ; 1969/70, 439) IMP(ERATORE) COM(MODO) <AV=VA>G(VSTO) COH(ORTIS) I BIT(VRIGVM) |(CENTVRIAE) PRIMITIVI MASCLIONI(VS) PRIMVS
"À l'empereur Commodus, Auguste. La cohorte I Biturigum, centurie de Primitivus. Masclionius Primus (a dédié)."
Cachet de Langenhain (Hofheim am Taunus) (CIL 13, 12422) COH(ORS) I BITVR(IGVM)
"La cohorte I Biturigum (a fait)."
Cachet de Langenhain (Hofheim am Taunus) (AE 1992, 1291) C(OHORS) I B(ITVRIGVM)
"La cohorte I Biturigum (a fait)."
Inscription de Langenhain (Hofheim am Taunus) (AE 1992, 1293) IMP(ERATORE) COM(MODO) AVG(VSTO) COH(ORTIS) I BIT(VRIGVM) T(VRMAE) VERONIANI(?) [.] A[...]ISV[S]
"À l'empereur Commodus, Auguste. La cohorte I Biturigum, escadron de Veronianus. [?] (a dédié)."
Inscription de Langenhain (Hofheim am Taunus) (AE 1992, 1294) IM[P(ERATORE)] COM(MODO) AVG(VSTO) COH(ORTIS) I BIT(VRIGVM) |(CENTVRIAE) C(AI) [..]NSANI SATTONIS
"À l'empereur Commodus, Auguste. La cohorte I Biturigum, centurie de Caius [..]nsanus Satto (a dédié)."
Diplôme militaire de Mayence (1) (CIL 16, 36 ; 13, 6821) IMP(ERATOR) CAESAR DIVI VESPASI[ANI F(ILIVS) DOM]ITIANVS AVGVSTVS GERMANICVS PONTIFEX MAXIMVS TRIBVNIC(IA) POTESTAT(E) X IMP(ERATOR) XXI CE[NSO]R PERPETVVS CO(N)S(VL) XV PATER PATRIAE EQVITIBVS QVI MILITANT IN ALIS QVATTVOR I [FLAVIA] GEMINA I CANN<A=E>NEFATIVM I SINGVLARIVM SCVBVLORVM ET PEDITIBVS [E]T EQVITIBVS QVI IN COHORTIBVS DECEM ET QVATTVOR I FLAVIA DAMASCENORVM MIL[L]IARIA I BITVRIGVM I THRACVM I AQVITANORVM VET[E]RANA I ASTVRVM II AQVITANORVM II CYRENAICA II RAETORVM III D[A]LMATARVM III ET IIII AQVITANORVM IIII VINDELICOR(VM) (!) D[A]LM[ATARVM] VII RAETORVM QVAE SVNT IN GERMANIA SVPERIORE SVB L(VCIO) IAVOLENO PRISCO ITEM DIMISSIS HONESTA MISSIONE QVINIS ET VICENIS PLVRIBVSVE STIPENDIIS EMERITIS // QVORVM NOMINA SVBSCRIPTA SVNT IPSIS LIBERIS POSTERISQVE EORVM CIVITATEM DEDIT ET CONVBIVM CVM VXORIBVS QVAS TVNC HABVISSENT CVM EST CIVITAS IIS DA<T=I>A AVT SI QVI CAELIBES ESSENT CVM IIS QVAS POSTEA DVXISSENT DVMTAXAT SINGVLI SINGVLAS A(NTE) D(IEM) VI K(ALENDAS) NOVEMBR(ES) ALBIO PVLLAIENO POLLIONE CN(AEO) POMPEIO LONGINO CO(N)S(VLIBVS) COHORT(IS) I AQVITANORVM VETERANAE CVI PRAE(E)ST M(ARCVS) ARRECINVS GEMELLVS EQVITI MVCAPORI <E=I>PTACENTIS F(ILIO) THRAC(I) DESCRIPTVM ET RECOGNITVM EX TABVLA AENEA QVAE <F=E>IXA EST ROMAE // IMP(ERATOR) CAESAR DIVI VESPASIANI F(ILIVS) DOMITIANVS AVGVSTVS GERMANICVS PONTIFEX MAXIMVS TRIBVNIC(IA) POTESTAT(E) X IMP(ERATOR) XXI CENSOR PERPETVVS CO(N)S(VL) XV PATER PA[T]RIAE EQVITIBVS QVI MILITANT IN ALIS QVATTVO[R] I FLAVIA GEMINA I CANN<A=E>NEFATIVM I SINGVLARIVM SCVBVLORVM ET PEDITIBVS ET EQVITIBVS QVI IN COHORTIBVS DECEM ET QVATTVOR I FLAVIA DAMASCENORVM MIL[L]IARIA I BITVRIGVM I THRACVM I AQVITANORVM VETERANA I ASTVRVM II AQVITANORVM II [C]Y[R]ENAICA II RAETORVM I[II] D<A=E>LMATARVM III ET IIII [A]QVITANORVM IIII VINDELICOR(VM) (!) D<A=E>LMATARVM VII RAETORVM QVAE SVNT IN GERMANIA SVPERIORE SVB L(VCIO) IAVOLENO PRISCO ITEM DIMISSIS HONESTA MISSIONE QVINIS ET VICENIS PLVRIBVSVE STIPENDIIS EMERITIS // [Q]VORVM NOMINA SVBSCRIPTA SVNT IPSIS LIBER[I]S POSTERISQVE EORVM CIVITATEM DEDIT ET CONVBIVM CVM VXORIBVS QVAS TVNC HABVISSENT [C]VM EST CIVITAS IIS DATA AVT SI QVI CAELIBES ESSENT CVM IIS QVAS POSTEA DVXISSENT DVMTAXAT SINGVLI SINGVLAS A(NTE) D(IEM) VI K(ALENDAS) NOVEMBR(ES) ALBIO PVLLAIENO POLLIONE CN(AEO) POMPEIO LONGINO CO(N)S(VLIBVS) COHORT(IS) I AQVITANORVM VETERANAE CVI PRAE(E)ST M(ARCVS) ARRECINVS GEMELLVS EQVITI MVCAPORI EPTACENTIS F(ILIO) THRAC(I) DESCRIPTVM ET RECOGNITVM EX TABVLA AENEA QVAE FIXA EST ROMAE IN MVRO POST TEMPLVM DIVI AVG(VSTI) AD MINERVAM // Q(VINTI) MVCI AVGVSTALIS L(VCI) PVLLI VERECVNDI C(AI) LVCRETI MODESTI C(AI) POMPEI EVTRAPELI C(AI) IVLI CLEMENTIS Q(VINTI) VETTI OCTAVI L(VCI) PVLLI IANVARI
"L'empereur César, fils du divin Vespasianus, Domitianus, Auguste, le Germanique, grand pontife, 10 fois revêtu de la puissance tribunicienne (2), 21 fois salué impérator, censeur perpétuel, 15 fois consul, père de la patrie, aux cavaliers qui servent dans les quatre ailes I Flavia Gemina, I Cannanefatium, I singularium Scubulorum, et aux fantassins et cavaliers qui servent dans les quatorze cohortes I Flavia Damascenorum miliaria, I Biturigum, I Thracum, I Aquitanorum veterana, I Asturum, II Aquitanorum, II Cyrenaica, II Raetorum, III Dalmatarum, III (Aquitanorum), IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, Dalmatarum (et) VII Raetorum, et sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Lucius Iavolenus Priscus, qui ont accompli un service de vingt-cinq années, qui ont été libérés avec le congé honorable,"
"dont les noms sont écrits ci-dessous, à eux-mêmes, à leurs enfants et à leur descendance, (l'empereur) a donné le droit de cité, et le droit de mariage avec les femmes qu'ils pouvaient avoir au moment où le droit de cité leur a été accordé, ou, s'ils étaient célibataires, avec celles qu'ils épouseraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une. Le 6e jour avant les calendes de November, (Lucius) Albius Pullaienus Pollio (et) Cnaeus Pompeius Longinus étant consuls (3). La cohorte I Aquitanorum veterana, que commande Marcus Arrecinus Gemellus, pour le cavalier Mucaporus, fils d'Eptacentus, thrace. Copié et vérifié de la plaque de bronze qui est fixée à Rome."
"L'empereur César, fils du divin Vespasianus, Domitianus, Auguste, le Germanique, grand pontife, 10 fois revêtu de la puissance tribunicienne (2), 21 fois salué impérator, censeur perpétuel, 15 fois consul, père de la patrie, aux cavaliers qui servent dans les quatre ailes I Flavia Gemina, I Cannanefatium, I singularium Scubulorum, et aux fantassins et cavaliers qui servent dans les quatorze cohortes I Flavia Damascenorum miliaria, I Biturigum, I Thracum, I Aquitanorum veterana, I Asturum, II Aquitanorum, II Cyrenaica, II Raetorum, III Dalmatarum, III (Aquitanorum), IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, Dalmatarum (et) VII Raetorum, et sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Lucius Iavolenus Priscus, qui ont accompli un service de vingt-cinq années, qui ont été libérés avec le congé honorable,"
"dont les noms sont écrits ci-dessous, à eux-mêmes, à leurs enfants et à leur descendance, (l'empereur) a donné le droit de cité, et le droit de mariage avec les femmes qu'ils pouvaient avoir au moment où le droit de cité leur a été accordé, ou, s'ils étaient célibataires, avec celles qu'ils épouseraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une. Le 6e jour avant les calendes de November, (Lucius) Albius Pullaienus Pollio (et) Cnaeus Pompeius Longinus étant consuls (3). La cohorte I Aquitanorum veterana, que commande Marcus Arrecinus Gemellus, pour le cavalier Mucaporus, fils d'Eptacentus, thrace. Copié et vérifié de la plaque de bronze qui est fixée à Rome sur le mur derrière le temple (consacré par) le divin Auguste à Minerve."
"(Témoins :) Quintus Mucus Augustalis, Lucius Pullus Verecundus, Caius Lucretius Modestus, Caius Pompeius Eutrapelus, Caius Iulius Clemens, Quintus Vettus Octavius (et) Lucius Pullus Ianuarius."
(2) Domitien fut détenteur de sa 10e puissance tribunicienne entre le 14 septembre 90 et le 13 septembre 91 ap. J.-C.
(3) Le 27 octobre 90 ap. J.-C.
Diplôme militaire de Neckarburken (Elztal) (CIL 16, 80 ; 13, 6495 ; AE 1893, 45 ; 76) IMP(ERATOR) CAESAR DIVI TRAIANI PARTHICI F(ILIVS) D[IVI NERVAE NEPOS] TRAIANVS HADRIANVS AVG(VSTVS) PON[TIF(EX) MAX(IMVS) TRIB(VNICIA)] POT(ESTATE) XVIII CO(N)S(VL) III [P(ATER) P(ATRIAE)] EQV(ITIBVS) ET PED(ITIBVS) QVI MIL(ITAVERVNT) IN AL(A) I ET COH(ORTIBVS) [XV QVAE APPELL(ANTVR) INDIAN(A)] GALL(ORVM) ET I FLA(VIA) DAM(ASCENORVM) |(MILIARIA) ET I LIG(VRVM) ET H[I]SP(ANORVM) ET I C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I AQVIT(ANORVM) VET(ERANA)] ET I GERM(ANORVM) ET I BIT(VRIGVM) ET I AST(VRVM) ET II [A]VG(VSTA) C[YR(ENAICA) ET II RAET(ORVM) ET III] AQVIT(ANORVM) ET III DALM(ATARVM) ET IIII AQV(ITANORVM) ET IIII [VIND(ELICORVM) ET V DALM(ATARVM)] ET VII <RA=M>ET(ORVM) ET SVNT IN GERM(ANIA) SVP(ERIORE) [SVB CLAVDIO] QVARTINO QVINQ(VE) ET VIG(INTI) STI[PEND(IIS) EMERIT(IS) DIMIS(SIS) HON(ESTA)] MISS(IONE) QVOR(VM) NOM(INA) SVBS[C]R(IPTA) SVN[T IPSIS LIBERIS POSTERISQVE] <E=S>OR(VM) CIV(ITATEM) DED(IT) ET CON(VBIVM) CVM VX(ORIBVS) QVA[S TVNC HABVISSENT] CVM EST CIV(ITAS) IIS DAT(A) AVT SI Q(VI) CAE[L(IBES) ESS(ENT) CVM IIS] QVAS POST(EA) DVX(ISSENT) DVMTAX(AT) SING[VLI SINGVLAS A(NTE) D(IEM) XVII K(ALENDAS) NOV(EMBRES) // IMP(ERATOR) CAESAR DIVI TRAIANI PARTHICI F(ILIVS) DIVI NERVAE NEPOS TRAIANVS HADRIANVS AVG(VSTVS) PONT(IFEX) MAX(IMVS) TRIB(VNICIA) POTEST(ATE) XVIII CO(N)S(VL) III P(ATER) P(ATRIAE) EQVITIB(VS) ET PEDITIB(VS) QVI MILITAVER(VNT) IN ALA I ET COH(ORTIBVS) XV QVAE APPELL(ANTVR) INDIAN(A) GALLOR(VM) ET I FLAV(IA) DAM(ASCENORVM) |(MILIARIA) E[T I] GERMAN(ORVM) ET I LIG(VRVM) ET HISP(ANORVM) ET I C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I AQVIT(ANORVM) [VETE]R(ANA) ET I BITVR(IGVM) ET I ASTVR(VM) ET II AVG(VSTA) CYR(ENAICA) ET II RAET(ORVM) ET III AQVIT(ANORVM) ET III DALM(ATARVM) ET IIII AQV(ITANORVM) ET IIII VIND(ELICORVM) ET V DALM(ATARVM) ET VII RAETOR(VM) ET SVNT IN GERMAN(IA) SVPER(IORE) SVB CLAVDIO QVARTINO QVINQVE ET VIGINT(I) STIPEND(IIS) EMERIT(IS) DIMISS(IS) HONEST(A) MISS(IONE) QVORVM NOMIN(A) SVBSCRIPT(A) SVNT IPSIS LIBERIS POSTERISQ(VE) EORVM CIVITAT(EM) DEDIT ET CONVB(IVM) CVM VXORIB(VS) QVAS TVNC HABVISSENT CVM EST CIV(ITAS) IIS DAT(A) AVT SI Q(VI) CAE[L(IBES) ESS(ENT) CVM IIS] QVAS POST(EA) DVX(ISSENT) DVMTAX(AT) SING[VLI SINGVLAS] // [A(NTE) D(IEM) XVII K(ALENDAS) NOV(EMBRES)] P(VBLIO) LICINIO PANSA L(VCIO) [ATT]IO MACRO(NE) CO(N)S(VLIBVS) [DESCRIPTVM ET RECOGNITVM ...
"L'empereur César, fils du divin Traianus, le Parthique, petit-fils du divin Nerva, Traianus Hadrianus, Auguste, grand pontife, 18 fois revêtu de la puissance tribunicienne (4), 3 fois consul, père de la patrie, aux cavaliers et aux fantassins qui ont servi dans l'aile et les 15 cohortes que l'on appelle Indiana Gallorum, I Flavia Damascenorum miliaria, I Ligurum et Hispanorum, I civium Romanorum, I Aquitanorum veterana, I Germanorum, I Biturigum, I Asturum, II Augusta Cyrenaica, II Raetorum, III Aquitanorum, III Dalmatarum, IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum, VII Raetorum, et sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Claudius Quartinus, qui ont accompli un service de vingt-cinq années, qui ont été libérés avec le congé honorable, dont les noms sont écrits ci-dessous, à eux-mêmes, à leurs enfants et à leur descendance, (l'empereur) a donné le droit de cité, et le droit de mariage avec les femmes qu'ils pouvaient avoir au moment où le droit de cité leur a été accordé, ou, s'ils étaient célibataires, avec celles qu'ils épouseraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une.. Le 17e jour avant les calendes de November(5)."
"L'empereur César, fils du divin Traianus, le Parthique, petit-fils du divin Nerva, Traianus Hadrianus, Auguste, grand pontife, 18 fois revêtu de la puissance tribunicienne (4), 3 fois consul, père de la patrie, aux cavaliers et aux fantassins qui ont servi dans l'aile et les 15 cohortes que l'on appelle Indiana Gallorum, I Flavia Damascenorum miliaria, I Ligurum et Hispanorum, I civium Romanorum, I Aquitanorum veterana, I Germanorum, I Biturigum, I Asturum, II Augusta Cyrenaica, II Raetorum, III Aquitanorum, III Dalmatarum, IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum, VII Raetorum, et sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Claudius Quartinus, qui ont accompli un service de vingt-cinq années, qui ont été libérés avec le congé honorable, dont les noms sont écrits ci-dessous, à eux-mêmes, à leurs enfants et à leur descendance, (l'empereur) a donné le droit de cité, et le droit de mariage avec les femmes qu'ils pouvaient avoir au moment où le droit de cité leur a été accordé, ou, s'ils étaient célibataires, avec celles qu'ils épouseraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une."
"Le 17e jour avant les calendes de November, Publius Licinius Pansa (et) Lucius Attius Macro étant consuls (5). Copié et vérifié [...]."
(4) Hadrien fut détenteur de sa 18e puissance tribunicienne entre le 11 août 133 et le 10 août 134 ap. J.-C.
(5) Le 16 octobre 133 ap. J.-C.
Cachet de Rottweil (AE 2003, 1269j) COHORS I BITVRIGVM
"La cohorte I Biturigum (a fait)."
Cachet de Rottweil (CIL 13, 12421) COH(ORS) I BITVR(IGVM)
"La cohorte I Biturigum (a fait)."
Cachet de Rottweil (H-S 84b) [CO]H(ORS) I BITVR(IGVM)
"La cohorte I Biturigum (a fait)."
Rottweil (FBW-1977-499) VOLCANO ARAM COH(ORS) I BITVR(IGVM) EQ(VITATA) [CV]R(AVIT)
"À Vulcain. La cohorte I Biturigum equitata a pris soin (de dédier) cet autel."
Diplôme militaire de Wiesbaden (CIL 16, 62 ; 13, 7573) IMP(ERATOR) CAESAR DIVI NERVAE F(ILIVS) NERVA TRAIANVS OPTIM(VS) AVG(VSTVS) GERM(ANICVS) DACIC(VS) PARTHIC(VS) PONTIF(EX) MAX(IMVS) TRIB(VNICIA) POTESTAT(E) XX IMP(ERATOR) XIII PROCO(N)S(VL) CO(N)S(VL) VI P(ATER) P(ATRIAE) EQVITIBVS ET PEDITIBVS QVI MILITAVERVNT IN ALIS DVABVS ET COHORTIBVS DECEM ET SEPTEM QVAE AP(P)ELLANTVR I FLAV(IA) GEMINA ET I SCVBVL(ORVM) ET I GERMANOR(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I FLAV(IA) DAMASCE[NOR(VM)] |(MILIARIA) ET I LIGVR(VM) ET HISPANOR(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I CIVIV[M ROMANOR(VM) ET I AS]TV[R(VM) ET I AQVITA]NOR(VM) VETERANA ET [I BITVRIGVM ET I THRACVM C(IVIVM) R(OMANORVM) ET II A]VG(VSTA) CYR[ENAICA ET II HISPANOR(VM) P(IA) F(IDELIS) ET II RAETOR(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET III AQVITANORVM ET III D<A=E>LMATAR(VM) P(IA) F(IDELIS) ET IIII AQVITANOR(VM) ET IIII VINDELICORVM ET V D<A=E>LMATAR(VM) ET VII RAETOR(VM) QVAE SVNT IN GERMANIA SVPERIORE SVB // IMP(ERATOR) CAESAR DIVI NERV[AE F(ILIVS) NERVA TRAIANVS] OPTIM(VS) AVGVSTVS GE[RM(ANICVS) DACIC(VS) PAR]THIC(VS) PONTIF(EX) M[AX(IMVS) TRIB(VNICIA) POTESTAT(E)] XX IMP(ERATOR) XIII PR[OCO(N)S(VL) CO(N)S(VL) VI P(ATER) P(ATRIAE)] EQVITIBVS ET PEDITIBV[S QVI MILITAVERVNT IN ALIS] DVABVS ET COHORTIBVS [DECEM ET SEPTEM QVAE APPEL]LANTVR I FLAV(IA) GEMI[NA ET I SCVBVL(ORVM) ET I GERMA]NOR(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I FLAV(IA) DA[MASCENOR(VM) |(MILIARIA) ET I LIGVR(VM) ET] HISPANOR(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) ET I CIVIV[M ROMANOR(VM) ET I ASTVR(VM)] ET I AQVITANOR(VM) VETERA[NA ET I BITVRIGVM ET I] THRACVM C(IVIVM) R(OMANORVM) ET II AVG(VSTA) [CYRENAICA ET II HISPA]NOR(VM) P(IA) F(IDELIS) ET II RAETOR(VM) C(IVIVM) R(OMANORVM) [ET III AQVITANORVM ET III] D<A=E>LMATAR(VM) P(IA) F(IDELIS) ET IIII AQVI[TANOR(VM) ET IIII VINDELICORVM] ET V D<A=E>LMATAR(VM) ET VII RA[ETOR(VM) QVAE SVNT IN GERMA]NIA SVPERIORE SVB KAN[O ... QVINIS ET] VICENIS STIPENDI(I)S EMER[ITIS DIMISSIS HONESTA] MISSIONE QVORVM NOMI[NA SVBSCRIPTA SVNT IP]SIS LIBERIS POSTERISQ(VE) E[ORVM CIVITATEM DE]DIT ET CONVBIVM CVM VX[ORIBVS QVAS TVNC] HABVISSENT CVM E[ST CIVITAS IIS DATA AVT SI] QVI CAELIBES ESSENT CV[M IIS QVAS POSTEA DV]XISSENT DVMTAXAT SIN[GVLI SINGVLAS] A(NTE) D(IEM) VI IDVS SEP[T(EMBRES)] CN(AEO) MINICIO FAV[STINO ... CO(N)S(VLIBVS)] COH(ORTIS) II RAETORV[M C(IVIVM) R(OMANORVM) CVI PRAE(E)ST] C(AIVS) LICINIVS C[...] CN(AEO) CORNELIO [...] ET PRA[...] DESCRIPTVM E[T RECOGNITVM EX TABVLA AENEA QVAE FI]XA ES[T ROMAE IN MVRO POST TEMPLVM DIVI AVG(VSTI) AD MINERVAM]
"L'empereur César, fils du divin Nerva, Traianus le meilleur Auguste, Germanique, Dacique, Parthique, grand pontife, 20 fois revêtu du pouvoir tribunicien, 13 fois impérator, proconsul, 6 fois consul, père de la patrie. Aux cavaliers et aux fantassins qui ont servi dans les deux ailes et les dix-sept cohortes que l'on appelle : I Flavia Gemina, I Scubulorum, I Germanorum civium Romanorum, I Flavia Damascenorum |miliaria, I Ligurum et Hispanorum civium Romanorum, I civium Romanorum, I Asturum, I Aquitanorum veterana, I Biturigum, I Thracum civium Romanorum, II Augusta Cyrenaica, II Hispanorum Pia Fidelis, II Raetorum civium Romanorum, III Aquitanorum, III Dalmatarum Pia Fidelis, IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, qui sont en Germanie supérieure sous (le commandement de...)" "L'empereur César, fils du divin Nerva, Traianus le meilleur Auguste, Germanique, Dacique, Parthique, grand pontife, 20 fois revêtu du pouvoir tribunicien, 13 fois impérator, proconsul, 6 fois consul, père de la patrie. Aux cavaliers et aux fantassins qui ont servi dans les deux ailes et les dix-sept cohortes que l'on appelle : I Flavia Gemina, I Scubulorum, I Germanorum civium Romanorum, I Flavia Damascenorum |miliaria, I Ligurum et Hispanorum civium Romanorum, I civium Romanorum, I Asturum, I Aquitanorum veterana, I Biturigum, I Thracum civium Romanorum, II Augusta Cyrenaica, II Hispanorum Pia Fidelis, II Raetorum civium Romanorum, III Aquitanorum, III Dalmatarum Pia Fidelis, IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, qui sont en Germanie supérieure sous (le commandement de) Kan[...] et qui ont servi vingt-cinq années, qui ont été libérés honorablement et dont les noms sont écrits ci-dessous, (l'empereur) a donné la citoyenneté romaine à ceux qui ne l'avaient pas, et le droit au mariage avec les épouses qu'ils auraient au moment où leur fut donnée la citoyenneté, ou pour celles qu'ils prendraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une. Le 6e jour avant les ides de September, Cnaeus Minicius Faustinus et [?] étant consuls. La cohorte II Raetorum civium Romanorum, commandée par Caius Licinius C[?], à Cnaeus Cornelius [?], et Pra[?]. Copié et vérifié de la tablette de bronze qui est fixée à Rome sur le mur derrière le temple (consacré par) le divin Auguste à Minerve."
Tarragone (CIL 02, 4203) M(ARCO) CALP[VRNIO ...] LV[PO FLAM(INI)] P(ROVINCIAE) H(ISPANIAE) C(ITERIORIS) EX CONVEN[T(V)] CAESAR(AVGVSTANO) ERCAVIC(ENSI) OMNIB(VS) HONORIB(VS) IN RE PVBLICA SVA FVNCTO PRAEFECTO COHORTIS PRIMAE BITVRIGVM P(ROVINCIA) H(ISPANIA) C(ITERIOR)
"À Marcus Calpurnius Lupus [fils de ?], flamine de la province d'Hispanie citérieure, de la juridiction de Caesaraugusta, ercavicense, qui a rempli toutes les fonctions honorables dans sa république, préfet de la cohorte I Biturigum. Le province d'Hispanie citérieure (a dédié)."
Diplôme militaire de Sikátor (CIL 16, 20) IMP(ERATOR) CAESAR VESPASIANVS AVGVSTVS PONTIFEX MAXIMVS TRIBVNIC(IA) POTESTAT(E) V IMP(ERATOR) XIII P(ATER) P(ATRIAE) CO(N)S(VL) V DESIGNAT(VS) VI CENSOR EQVITIBVS ET PEDITIBVS QVI MILITANT IN ALIS SEX ET COHORTIBVS DVODECIM QVAE APPELLANTVR I FLAVIA GEMINA ET I CANN<A=E>NEFATIVM ET II FLAVIA GEMINA ET PICENTIANA ET SCVBVLORVM ET CLAVDIA NOVA ET I THRACVM ET I ASTVRVM ET I AQVITANORVM VETERANA ET I AQVITANORVM BITVRIGVM ET II AVGVSTA CYRENAICA ET III GALLORVM ET III ET IIII AQVITANORVM ET IIII VINDELICORVM ET V HISPANORVM ET V DALMATARVM ET VII RAETORVM ET SVNT IN GERMANIA SVB CN(AEO) PINARIO CORNELIO CLEMEN(TE) QVI QVINA ET VICENA STIPENDIA AVT PLVRA MERVERANT QVORVM NOMINA SVBSCRI//PTA SVNT IPSIS LIBERIS POSTERISQVE EORVM CIVITATEM DEDIT ET CONVBIVM CVM VXORIBVS QVAS TVNC HABVISSENT CVM EST CIVITAS IIS DATA AVT SI QVI CAELIBES ESSENT CVM IIS QVAS POSTEA DVXISSENT DVMTAXAT SINGVLI SINGVLAS A(NTE) D(IEM) XII K(ALENDAS) IVN(IAS) Q(VINTO) PETILLIO CERIALE CAESIO RVFO II T(ITO) CLODIO EPRIO MARCELLO II CO(N)S(VLIBVS) ALAE SCVBVLORVM CVI PRAE(E)ST TI(BERIVS) CLAVDIVS SP(VRI) F(ILIVS) ATTICVS <G=C>REGALI VETVRIO TEVTOMI F(ILIO) PANNON(IO) DESCRIPTVM ET RECOGNITVM EX TABVLA AENEA QVAE FIXA EST ROMAE IN CAPITOLIO // IMP(ERATOR) CAESAR VESPASIANVS AVGVSTVS PONTIFEX MAXIMVS TRIBVNIC(IA) POTESTAT(E) V IMP(ERATOR) XIII P(ATER) P(ATRIAE) CO(N)S(VL) V DESIGNAT(VS) VI CENSOR EQVITIBVS ET PEDITIBVS QVI MILITANT IN ALIS SEX ET COHORTIBVS DVODECIM QVAE APPELLANTVR I FLAVIA GEMINA ET I CANN<A=E>NEFATIVM ET II FLAVIA GEMINA ET PICENTIANA ET SCVBVLORVM ET CLAVDIA NOVA ET I THRACVM ET I ASTVRVM ET I AQVITANORVM VETERANA ET I AQVITANORVM BITVRIGVM ET II AVGVSTA CYRENAICA ET III GALLORVM ET III ET IIII AQVITANORVM ET IIII VINDELICORVM ET V HISPANORVM ET V DALMATARVM ET VII RAETORVM ET SVNT IN GERMANIA SVB CN(AEO) PINARIO CORNELIO CLEMENTE QVI QVINA ET VICENA STIPENDIA AVT PLVRA MERVERANT QVORVM NOMINA SVBSCRIPTA SVNT IPSIS LIBERIS POSTERISQVE EORVM CIVITATEM DEDIT ET CONVBIVM CVM VXORIBVS QVAS TVNC HABVISSENT CVM EST CIVITAS IIS DATA AVT SI QVI CAELIBES ESSENT CVM IIS QVAS POSTEA DVXISSENT DVMTAXAT SINGVLI SINGVLAS A(NTE) D(IEM) XII K(ALENDAS) IVNIAS Q(VINTO) PETILLIO CERIALE CAESIO RVFO II T(ITO) CLODIO EPRIO MARCELLO II CO(N)S(VLIBVS) ALAE SCVBVLORVM CVI PRAE(E)ST TI(BERIVS) CLAVDIVS SP(VRI) F(ILIVS) ATTICVS GREGALI VETVRIO TEVTOMI F(ILIO) PANNON(IO) DESCRIPTVM ET RECOGNITVM EX TABVLA AENEA QVAE FIXA EST ROMAE IN CAPITOLIO INTRO EVNTIBVS AD SINISTRAM IN MVRO INTER DVOS ARCVS // L(VCI) CAECILI L(VCI) F(ILII) QVIR(INA) IOVINI L(VCI) CANNVTI LVCVLLI CLV(STVMINA) TVDER L(VCI) IVLI C(AI) F(ILII) SILVINI CARTHAG(INE) SEX(TI) IVLI C(AI) F(ILII) FAB(IA) ITALICI ROM(AE) P(VBLI) ATINI RVFI PAL(ATINA) C(AI) SEMPRONI SECVNDI M(ARCI) SALVI NORBANI FAB(IA)
"L'empereur César (Titus Flavius) Vespasianus, Auguste, grand pontife, revêtu à 5 reprises du pouvoir tribunicien, 13 fois impérator, père de la patrie, 5 fois consul, 6 fois désigné, censeur. Aux cavaliers et fantassins qui ont servi dans les 6 ailes et 12 cohortes que l'on appelle I Flavia Gemina, I Cannanefatium, II Flavia Gemina, Picentiana, Scubulorum, Claudia Nova, I Thracum, I Asturum, I Aquitanorum veterana, I Aquitanorum Biturigum, II Augusta Cyrenaica, III Gallorum, III (Aquitanorum), IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Hispanorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, qui sont (stationnées) en Germanie sous (le commandement de) Cnaeus Pinarius Cornelius Clemens, qui ont servi vingt-cinq ans et plus, qui ont été libérés honorablement et dont les noms sont écrits" "ci-dessous, (l'empereur) a donné la citoyenneté romaine, et le droit au mariage avec les épouses qu'ils auraient au moment où leur fut donnée la citoyenneté, ou pour celles qu'ils prendraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une. Le 12e jour avant les calendes de Iunius, Quintus Petillius Cerialis Caesius Rufus (2e consulat), Titus Clodius Eprius Marcellus (2e consulat), consuls. L'aile Scubulorum, commandée par Tiberius Claudius Spurius fils d'Atticus, au soldat Veturius, fils de Teutomus, pannonien. Copié et vérifié de la tablette de bronze qui est fixée à Rome au Capitole." "L'empereur César (Titus Flavius) Vespasianus, Auguste, grand pontife, revêtu à 5 reprises du pouvoir tribunicien, 13 fois impérator, père de la patrie, 5 fois consul, 6 fois désigné, censeur. Aux cavaliers et fantassins qui ont servi dans les 6 ailes et 12 cohortes que l'on appelle I Flavia Gemina, I Cannanefatium, II Flavia Gemina, Picentiana, Scubulorum, Claudia Nova, I Thracum, I Asturum, I Aquitanorum veterana, I Aquitanorum Biturigum, II Augusta Cyrenaica, III Gallorum, III (Aquitanorum), IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Hispanorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, qui sont (stationnées) en Germanie sous (le commandement de) Cnaeus Pinarius Cornelius Clemens, qui ont servi vingt-cinq ans et plus, qui ont été libérés honorablement et dont les noms sont écrits ci-dessous, (l'empereur) a donné la citoyenneté romaine, et le droit au mariage avec les épouses qu'ils auraient au moment où leur fut donnée la citoyenneté, ou pour celles qu'ils prendraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une. Le 12e jour avant les calendes de Iunius, Quintus Petillius Cerialis Caesius Rufus (2e consulat), Titus Clodius Eprius Marcellus (2e consulat), consuls. L'aile Scubulorum, commandée par Tiberius Claudius Spurius fils d'Atticus, au soldat Veturius, fils de Teutomus, pannonien. Copié et vérifié de la tablette de bronze qui est fixée à Rome au Capitole, en allant à gauche, sur le mur entre les deux arcs." "(Témoins :) Lucius Caecilius fils de Lucius, (de la tribu) Quirina, Iovinus Lucius Cannutus, Lucullus Clustumina Tuder, Lucius Iulius Silvinus fils de Caius, de Carthage, Sextus Iulius Italicus fils de Caius (de la tribu) Fabia, de Rome, Publius Atinus Rufus, (de la tribu) Palatina, Caius Sempronius Secundus (et) Marcus Salvus Norbanus, (de la tribu) Fabia."
Diplôme militaire d'origine inconnue (AE 2003, 2056) IMP(ERATOR) CAESAR DIVI VESPASIA[NI F(ILIVS) DOMITIANVS AVGVS]TVS GERMANICVS PONTIFEX M[AXIMVS TRIBVNIC(IA)] POTESTAT(E) X IMP(ERATOR) XXI [CENSOR PERPETVVS] CO(N)S(VL) XV PATER [PATRIAE] EQVITIBVS QVI MILITANT IN ALIS QV[ATTVOR I FLA]VIA GEMINA I CANN<A=E>[N]EFATIVM [I SINGVLARIVM] SCVBVLORVM ET P[EDIT]IBVS ET EQVITIBVS QV[I IN CO]HORTIBVS DECEM ET QVATTVOR I FLAVIA DAMASCENORVM MIL[L]IARIA I BITVRIGVM I THRACVM I AQVITANORVM VETERANA I ASTVRVM II AQVITANORVM II CYRENAICA II RAETORVM III D<A=E>LMATARVM III ET IIII AQVITANORVM IIII VINDELICOR(VM) V D<A=E>LMATARVM VII RAETORVM QVAE SVNT IN GERMANIA SVPERIORE SVB L(VCIO) IAVOLENO PRISCO ITEM DIMISSIS HONESTA MISSIONE QVINIS ET VICENIS PLVRIBVSVE STIPENDIIS EMERITIS QVORVM NOMINA SVBSCRIPTA [S]VNT IPSIS LIBERIS POSTERISQVE EORVM CIVITAT[EM DEDIT ET CONV]BIVM CVM VXORIBVS QVAS TVN[C HABVISSENT] CVM EST CIVITAS IIS DATA AVT S[I QVI CAELIBES ESS]ENT CVM IIS QVAS POSTEA DVXI[SSENT DVMTAXAT] SINGVLI SINGVLAS A(NTE) D(IEM) [VI K(ALENDAS)] NOVEMBR(ES) ALBIO [PVLLAIENO] POLLIONE CO(N)S(VLIBVS) CN(AEO) [POMPEIO] <L=P>ONGINO COHORT(IS) I AQVITANORVM VETERANA(E) CVI PRAE(E)ST M(ARCVS) ARRECINVS GEMELLVS EQVITI THAVI CASSIPORIS F(ILIO) THRAC(I) DESCRIPTVM ET RECOGNITVM EX TABVLA AENEA QVAE FIXA EST ROMAE IN MVRO POST TEMPLVM DIVI AVG(VSTI) AD MINERVAM // IMP(ERATOR) CAESAR DIVI VESPASIANI F(ILIVS) DOMITIANVS AVGVSTVS GERMANICVS PONTIFEX MAXIMVS TRIBVNIC(IA) POTESTAT(E) X IMP(ERATOR) XXI CENSOR PERPETVVS CO(N)S(VL) [XV] PATER PATRIAE EQVITIBVS QVI MILITANT IN ALIS QVATTVOR I FLAVIA GEMINA I CANN<A=E>NEF[ATIVM I S]INGVLARIVM SCVBVL[O]RVM E<T=I> PEDITIBVS [ET EQVITIB]VS QVI IN COHORTIBVS DECEM ET QVATTV[OR I FLAV]IA DAMASCE[N]ORVM MIL[L]IARIA I BITVRIG[VM I THR]ACVM I AQVI[TAN]ORVM VETERANA I ASTVRVM II AQVITANO[RVM] II CYRENAICA II RAETORVM III D<A=E>LMA[TARVM I]II ET IIII AQVITANORVM IIII VINDELICOR(VM) V [DALMATA]RVM VII RAETORVM QVAE SVNT IN GERMA[NIA SVPE]RIORE SVB L(VCIO) IAVOLENO PRISCO ITEM DIMISSIS HONESTA MISSION<E=I> QVINIS ET VICE//[NIS
"L'empereur César, fils du divin Vespasianus, Domitianus, Auguste, Germanique, grand pontif, 10 fois revêtu du pouvoir tribunicien, 21 fois impérator, censeur perpétuel, 15 fois consul, père de la patrie. Aux cavaliers qui servent dans les quatre ailes : I Flavia Gemina, I Cannanefatium et I singularium Scubulorum, et aux fantassins et cavaliers des quatorze cohortes : I Flavia Damascenorum miliaria, I Biturigum, I Thracum, I Aquitanorum veterana, I Asturum, II Aquitanorum, II Cyrenaica, II Raetorum, III Dalmatarum, III (Aquitanorum), IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, qui sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Lucius Iavolenus Priscus. À ceux qui ont servi vingt-cinq années ou plus, qui ont été libérés honorablement et dont les noms sont écrits ci-dessous, (l'empereur) a donné la citoyenneté romaine à ceux qui ne l'avaient pas, et le droit au mariage avec les épouses qu'ils auraient au moment où leur fut donnée la citoyenneté, ou pour celles qu'ils prendraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une. Le 6e jour avant les calendes de November, (Lucius) Albius Pullaienus Pollio (et) Cnaeus Pompeius Longinus étant consuls. La cohorte I Aquitanorum veterana, commandée par Marcus Arrecinus Gemellus, au cavalier Thavus, fils de Cassipor, thrace. Copié et vérifié de la tablette de bronze qui est fixée à Rome sur le mur derrière le temple (consacré par) le divin Auguste à Minerve" "L'empereur César, fils du divin Vespasianus, Domitianus, Auguste, Germanique, grand pontif, 10 fois revêtu du pouvoir tribunicien, 21 fois impérator, censeur perpétuel, 15 fois consul, père de la patrie. Aux cavaliers qui servent dans les quatre ailes : I Flavia Gemina, I Cannanefatium et I singularium Scubulorum, et aux fantassins et cavaliers des quatorze cohortes : I Flavia Damascenorum miliaria, I Biturigum, I Thracum, I Aquitanorum veterana, I Asturum, II Aquitanorum, II Cyrenaica, II Raetorum, III Dalmatarum, III (Aquitanorum), IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, qui sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Lucius Iavolenus Priscus. À ceux qui ont servi vingt-cinq années [ou plus ?]."
Diplôme militaire d'origine inconnue (AE 2004, 1910) I[IMP(ERATOR) CAESAR DIVI VESPASIANI F(ILIVS) DOMITIA]NVS AVGVS[TVS GERMANICVS PONTIFEX MAXIMVS] TRIBVNIC(IA) [POTESTAT(E) X IMP(ERATOR) XXI CENSOR P]ERPETVVS [CO(N)S(VL) XV PATER] PATRIAE [EQVITIBVS QVI MILITANT IN ALIS QV]AT(T)VOR I FLAVIA [GEMINA I CANNANEFATIVM I SINGVLARIVM SCVBVLORVM ET PEDITIBVS] ET EQ[VITIBVS QVI IN COHORTIBVS DECEM ET QVATTVO]R I FLAVIA D[AMASCENORVM MILIARIA I BITVRIGV]M I THRACVM [I AQVITANORVM VETERANA I ASTVRVM I]I AQVITANOR[VM II CYRENAICA II RAETORVM III DALMAT]ARVM [III ET IIII AQVITANORVM IIII VINDELICOR(VM) V DALMATARVM VII RAETORVM QVAE SVNT IN GERMANIA SVPERIORE SVB L(VCIO) IAVOLENO PRISCO ITEM DIMISSIS HONESTA MISSIONE QVINIS ET VICENIS PLVRIBVSVE STIPENDIIS EMERITIS // ] QVOR(VM) NOM[INA SVBSCRIPTA SVNT IPSIS LIBE]RIS POSTERISQ[VE EORVM CIVITATEM DEDIT ET CO]NVBIVM CVM [VXORIBVS QVAS TVNC HABVISSENT CV]M EST CIVITA[S IIS DATA AVT SI QVI CAELIBES ESSENT C]VM IIS QVA[S POSTEA DVXISSENT DVMTAXAT SING]VLI SI[NGVLAS A(NTE) D(IEM) VI] K(ALENDAS) N[OVEMBR(ES) ALBIO PVLLAIENO POLLIONE CN(AEO) POMPEIO LONGINO CO(N)S(VLIBVS) COHO]RT(IS) I A[QVITANORVM VETERANAE CVI PRAEEST] M(ARCVS) ARRECI[NVS GEMELLVS EQVITI] THARSAE [...] DESCRIPTVM E[T RECOGNITVM EX TABVLA AENEA] QVAE FIXA EST [ROMAE IN MVRO POST TEMPLVM] DIVI AVG(VSTI) AD [MINERVAM]
"L'empereur César, fils du divin Vespasianus, Domitianus, Auguste, Germanique, grand pontif, 10 fois revêtu du pouvoir tribunicien, 21 fois impérator, censeur perpétuel, 15 fois consul, père de la patrie. Aux cavaliers qui servent dans les quatre ailes : I Flavia Gemina, I Cannanefatium et I singularium Scubulorum, et aux fantassins et cavaliers des quatorze cohortes : I Flavia Damascenorum miliaria, I Biturigum, I Thracum, I Aquitanorum veterana, I Asturum, II Aquitanorum, II Cyrenaica, II Raetorum, III Dalmatarum, III (Aquitanorum), IIII Aquitanorum, IIII Vindelicorum, V Dalmatarum et VII Raetorum, qui sont en Germanie supérieure sous (le commandement) de Lucius Iavolenus Priscus. À ceux qui ont servi vingt-cinq années ou plus, qui ont été libérés honorablement" "[...] dont les noms sont écrits ci-dessous, (l'empereur) a donné la citoyenneté romaine à ceux qui ne l'avaient pas, et le droit au mariage avec les épouses qu'ils auraient au moment où leur fut donnée la citoyenneté, ou pour celles qu'ils prendraient par la suite, pourvu que chacun n'en ait qu'une. Le 6e jour avant les calendes de November, (Lucius) Albius Pullaienus Pollio (et) Cnaeus Pompeius Longinus étant consuls. La cohorte I Aquitanorum veterana, commandée par Marcus Arrecinus Gemellus, au cavalier Tharsa, [fils de ...], thrace. Copié et vérifié de la tablette de bronze qui est fixée à Rome sur le mur derrière le temple (consacré par) le divin Auguste à Minerve."